Ekologiczna, zapewniająca równość i niedyskryminację działalność przedsiębiorstw to cel, który musi być realizowany przy okazji każdego projektu dofinansowanego z funduszy unijnych. Polityki horyzontalne UE to 3 zbiory zasad, których spełnienie zaplanowanie i praktyczne zastosowanie zawsze jest jednym z warunków uzyskania dofinansowania. W tym artykule zajmiemy się polityką niedyskryminacji.
Polityka niedyskryminacji w projektach unijnych – wyzwania
Zgodność projektu z politykami horyzontalnymi Unii Europejskiej w obszarze równościowej zasady horyzontalnej ma na celu zapewnić pozytywny wpływ projektu na realizację zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zgodność projektu z prawami i wolnościami Karty Praw Podstawowych UE i Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.
Jak łatwo zauważyć, jest to bardzo obszerny zakres zagadnień. Dodatkowym utrudnieniem przy aplikowaniu o środki unijne jest fakt, że w samym formularzu wniosku akurat na opisanie realizacji tej zasady przewidziano bardzo niewiele miejsca (formularze wniosków automatycznie blokują możliwość wpisania większej liczby znaków niż ta, którą przewidziano).
Równość szans i niedyskryminacja
Zasada równości szans i niedyskryminacji jest realizowana w projekcie prawidłowo, gdy wdrażane są działania umożliwiające wszystkim osobom sprawiedliwe i pełne uczestnictwo we wszystkich dziedzinach życia, bez względu na takie cechy (czyli potencjalne: przesłanki dyskryminacji / przyczyny dyskryminacji tych osób, jak:
- 🔷 rasa, w tym kolor skóry oraz cechy genetyczne,
- 🔷 pochodzenie etniczne, w tym język,
- 🔷 przynależność do mniejszości narodowej,
- 🔷 urodzenie oraz pochodzenie społeczne,
- 🔷 majątek,
- 🔷 religia,
- 🔷 światopogląd, w tym przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy,
- 🔷 niepełnosprawność,
- 🔷 wiek,
- 🔷orientacja seksualna.
Sprawiedliwe i pełne uczestnictwo we wszystkich dziedzinach życia to inaczej dostępność. Dostępność jest to możliwość korzystania z:
- infrastruktury,
- transportu,
- technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych oraz
- produktów i usług.
Dostępność oznacza, że wszystkie produkty danego projektu (w tym także świadczone usługi) mogą być używane przez każdą osobę. Przykładami produktów projektów są: strona lub aplikacja internetowa, materiały szkoleniowe, konferencje, środki transportu, wybudowane lub modernizowane obiekty (w przypadku modernizacji dostępność dotyczy co najmniej tych elementów budynku, które były przedmiotem dofinansowania z funduszy unijnych). Zrozumienie i zapamiętanie, czym są produkty projektów jest szczególnie ważne, gdyż we wniosku o dofinansowanie należy przeanalizować i opisać, jak każdy z produktów projektu wpływa na dostępność (czyli – inaczej mówiąc – w jakim stopniu i w jaki sprzyja on niwelowaniu dyskryminacji).
Aby prawidłowo przeanalizować nasz projekt pod kątem dostępności (niedyskryminacji), należy zacząć od analizy potencjalnego wpływu finansowanych w tym projekcie działań (oraz ich efektów) na sytuację osób z niepełnosprawnościami lub innych osób o innych wspomnianych cechach, które mogą stanowić ww. przesłanki dyskryminacji.
We wniosku o dofinansowanie należy opisać rezultaty analizy odnosząc się do:
- wszystkich przesłanek dyskryminujących, tj. płci, rasy, w tym koloru skóry oraz cech genetycznych, pochodzenia etnicznego, w tym języka, przynależności do mniejszości narodowej, urodzenia oraz pochodzenia społecznego, majątku, religii, światopoglądu, w tym przekonań, poglądów politycznych lub wszelkich innych poglądów, niepełnosprawności, wieku, orientacji seksualnej (oczywiście, jeżeli zidentyfikuje się też inne niż wymienione przesłanki dyskryminujące, należy je wymienić i uzasadnić wpływ projektu w tym zakresie),
- każdego ze następujących przepisów Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (KPP) (art. 1, 3-4, 6-8, 10, 15, 20-23, 25-26, 30-31,) i Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych(KPON) (art. 2-7, 9);
- pozytywnego wpływu na realizację zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób niepełnosprawnością, o której mowa w z art. 9 ust. 1-3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2021/1060) oraz
- pozytywnego wpływu na realizację zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób niepełnosprawnością, o której mowa w Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027;
- sposobu, w jaki projekt zapewni zgodność z prawami i wolnościami określonymi w ww. artykułach KPP i KPON;
Ważne: Jeżeli któryś ze wskazanych artykułów nie będzie miał zastosowania w projekcie, nie należy go pomijać ale również wspomnieć o nim i uzasadnić przyczyny braku zastosowania do danego projektu.
Konkretne działania
Należy pamiętać, by opisać konkretne działania realizowane w ramach projektu potwierdzające pozytywny wpływ projektu na realizację zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami.
Przez pozytywny wpływ należy rozumieć zapewnienie dostępności:
- 🔷 środków transportu,
- 🔷 towarów,
- 🔷 usług,
- 🔷 technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych oraz
- 🔷 wszelkich produktów projektów (w tym także usług), które nie zostały uznane za neutralne, dla wszystkich ich użytkowników/użytkowniczek – zgodnie ze standardami dostępności dla polityki spójności 2021–2027 stanowiącymi załącznik do wspomnianych Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027.
Analiza – pytania i odpowiedzi
Przeprowadzając analizę projektu pod kątem zapewnienia równości szans i niedyskryminacji można posłużyć się następującą listą pytań:
- 🔷 Czy w projekcie stosuję politykę antydyskryminacyjną np. w procesie rekrutacji, zatrudnienia, warunków pracy, wynagrodzenia, awansów, oceny pracowników, itp.?
- 🔷 Czy posiadam regulacje określające wymagania dotyczące działań antydyskryminacyjnych, antymobbingowych, zapobiegających molestowaniu seksualnemu oraz innych działań zapobiegających ich występowaniu np. regulaminy, instrukcje, inne wewnętrzne dokumenty?
- 🔷 Czy korzystam/ zapewniam pracownikom możliwość uczestnictwa w szkoleniach antydyskryminacyjnych, antymobbingowych, zarzadzania różnorodnością, work-life balance, itp.?
- 🔷 Czy zapewniam inne rozwiązania antytyskryminacyjne np. elastyczne godziny pracy, urlopy opiekuńcze umożliwiające zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie zależnej, itp.?
Uniwersalne projektowanie
Projekt należy planować i realizować z uwzględnieniem działań antydyskryminacyjnych ze względu na wskazane powyżej przesłanki, dostępności oraz w zgodzie koncepcją uniwersalnego projektowania (o ile jest możliwe do zastosowania ze względu na branżę, o czym za chwilę). Choć dokumentacja konkursów dotacyjnych wspomina o tych zasadach w kontekście realizacji projektu (czyli po tym, jak pozyskamy dofinansowanie, podpiszemy umowę i rozpoczniemy realne działania w ramach projektu dofinansowanego), jest to zwrot wprowadzający wielu piszących projekty w błąd. Tak naprawdę, tę niedyskryminacji, dostępność i uniwersalne projektowanie należy brać pod uwagę już na etapie pisania wniosku o dofinansowanie dla przyszłego projektu.
Koncepcja uniwersalnego projektowania oznacza takie projektowanie produktów, środowiska, programów i usług, żeby były one użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania. Uniwersalne projektowanie jest realizowana przez zastosowanie co najmniej standardów dostępności, stanowiących załącznik do Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027.
Standardy dotyczą takich obszarów jak:
- 🔷cyfryzacja,
- 🔷 transport,
- 🔷 architektura,
- 🔷 edukacja,
- 🔷 szkolenia,
- 🔷 informacja,
- 🔷promocja.
Użyteczność i zasadność stosowania poszczególnych standardów zależy od charakteru projektu, jednak każdy wnioskodawca ma określone obowiązki, w szczególności:
- W podejmowanych w ramach realizacji projektu działaniach informacyjnopromocyjnych powinien zastosować standard informacyjno-promocyjny.
- Tworząc wszelkie dokumenty elektroniczne w ramach projektu powinien zastosować standard cyfrowy.
- Budując lub przebudowując obiekty architektoniczne (hale produkcyjne, biura, parkingi itd.) powinien zastosować standard architektoniczny.
Analiza uniwersalnego projektowania
Analiza projektu pod kątem zapewnienia dostępności i uniwersalnego projektowania możne być wsparta przez stosowanie pytań kontrolnych:
- 🔷 czy informacje o projekcie na mojej stronie internetowej są czytelne dla każdego i czy są przygotowane zgodnie ze standardem Web Content Accessibility Guidelines (WCAG)2?
- 🔷 czy pamiętam o przygotowaniu informacji o projekcie w różnych kanałach informacyjnych np. ulotki, plakaty, nagrane w polskim języku migowym, z użyciem transkrypcji, audiodeskrypcji, napisów rozszerzonych, itp.?
- 🔷 czy produkty są zaprojektowane zgodnie z zasadą uniwersalnego projektowania (szczegółowy opis produktów zamieść w pkt Produkty / usługi w projekcie)?
- 🔷 czy z efektów mojego projektu lub usługi będą mogły w pełni skorzystać osoby ze specjalnymi potrzebami: o niewidome, o niedowidzące, o głuche, o słabosłyszące, o poruszające się na wózku inwalidzkim o chodzące o lasce lub kuli, o osoby z niepełnosprawnością intelektualną, o osoby starsze, o osoby z innymi ukrytymi schorzeniami, tj. np. padaczka, cukrzyca, choroby krążenia, kręgosłupa, reumatyzm? 2 zbiór rekomendacji zapewniających dostępność cyfrową treści stron internetowych i aplikacji mobilnych możliwie szerokiej grupie użytkowników, włączając w to osoby z niepełnosprawnościami
- 🔷 czy siedziba projektu/ biura są dostępne i pamiętam o zapewnieniu dostępności i opisaniu dostępności, tj. informacji o szerokości drzwi, usytuowaniu biura w budynku, w jaki sposób do niego trafić, itp.?
- 🔷 czy przy realizacji zamówień zgodnie z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych sporządzam opis przedmiotu zamówienia uwzględniający wymagania w zakresie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz projektowania uniwersalnego lub aspektów społecznych3 w zakresie zatrudniania osób z niepełnosprawnościami?
Produktami/usługami w projekcie jest to, co powstaje w wyniku realizacji projektu (zależnie od rodzaju innowacji, jego realizacja może zmierzać do osiągnięcia innowacji produktowej lub innowacji w procesie biznesowym – więcej o rodzajach innowacji piszemy w odrębnym artykule). Prpduktami projektu są również te produktu/usługi, które są nabywane w ramach projektu, tj. środki trwałe, wartości niematerialne i prawne czy wybudowane obiekty budowlane.
Dostępność produktu/ usługi będzie zapewniona w szczególności, jeśli nie będą zawierały elementów/cech stanowiących bariery w jego użytkowaniu dla osób z niepełnosprawnościami.
Dla określenia dostępności produktu/usługi projektu dla osób z niepełnosprawnościami można np. wskazać, że produkt projektu będzie dostępny dla wszystkich użytkowników bez względu na ich sprawność bez konieczności jego specjalnego przystosowania dla osób z niepełnosprawnościami.
Warto zwrócić uwagę, że dostępność może być zapewniona przede wszystkim dzięki stosowaniu koncepcji uniwersalnego projektowania przy uwzględnieniu zapewnienia:
1) równych szans dla wszystkich,
2) elastyczności w użytkowaniu,
3) prostoty i intuicyjności w użyciu,
4) postrzegalności informacji,
5) tolerancji na błędy,
6) niewielkiego wysiłku fizycznego podczas użytkowania,
7) rozmiaru i przestrzeni wystarczającej do użytkowania,
8) mobilności,
9) sprawności sensorycznej,
10) komunikowania się,
11) percepcji.
Przygotowując się do złożenia wniosku o dofinansowanie projektu należy przeprowadzić analizę produktów/usług projektu, by uzasadnić dostępność, tj. określić jakie produkty/ usługi i w jaki sposób będą dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Zapewniamy kompleksowe wsparcie w zakresie opracowania dokumentacji aplikacyjnej. Dlatego także w tym aspekcie, jakim jest niedyskryminacja w projekcie, dostępność i zastosowanie uniwersalnego projektowania w zgodzie z przepisami prawa UE będziemy wspierać Państwa projekt i prowadzić go wedle naszej najlepszej wiedzy i doświadczenia.
